کنترل تکانه

تعریف ساده:

تکانه عبارت است از: «تمایل به انجام عملی به منظور کاهش تنش و استرس افزایش یابنده ای که در نتیجه اوج گیری وسوسه های غریزی ایجاد می شود». به عبارتی ساده تر، زمانی که یک فرد وسوسه انجام عملی را دارد تا به این طریق اضطراب، تنش و استرس خود را کاهش دهد.

عدم توانایی کنترل تکانش: ناتوانی برای مقاومت در مقابل یک تکانه یا انگیزه که برای دیگران یا خود خطرناک بوده و با احساس لذت پس از تحقق آن همراه است.

تعریف علمی
از تکانش وری تعریف های گوناگونی ارائه شده است. بر اساس یکی از آنها تکانش وری توانایی مقاومت در برابر یک تکانش فعالیت های آزمایشی و یا کاهش آنها، بدون جا زدن و یا رویاروی فعال و ثبت با فشار تعریف می شود.
تکانش وری یا کنترل تکانه (Impulse) میل مفرطی است که انسان را مجبور به انجام یک فعالیت می کند. تکانش ها همواره با شدت فراوان و اصرار توأم بوده با اجبار و اصرار اولیه ظهور می یابند و سوخت آنها از عوامل فیزیولوژیکی یا روانشناختی تأمین می شود. تکانش ها می توانند برای ما مفید و یا مضر باشند. ما باید به نتایج و پی آمدهای حاصل از رخداد تکانه ها در زندگی خود بنگریم تا تعیین شود چقدر نیاز است تا تکانه های ما کنترل شوند.
فقدان کنترل تکانه ها، منبع گرفتاری های بشر است، شامل مخاطراتی که اخیراً در مورد جوامع مدرن شناخته شده است. خشم در معابر، نمایش خشم غیرقابل کنترل است که توسط راننده یک وسیله نقلیه موتوری ظاهر می شود.
لین(۲۰۰۰، ص ۱۷۲) "کنترل تکانه" را "بازشناخت رویکرد رفتاری نخستین و توانایی پیش بینی پی آمدهای منفی حاصل از عملکرد. ... بنابراین، کنترل تکانه عبارت است از فرونشانی رفتار قریب الوقوع" توصیف می کند. بار – آن (۲۰۰۲ ، ص ۱۸)، کنترل تکانه را اینگونه تعریف می کند :
" توانایی مقاومت در برابر تکانه یا به تأخیر انداختن خود تکانه، یا تلاش برای مبادرت ورزیدن به آن. این امر مستلزم پذیرش تکانه های خشم، خصومت، و رفتارهای عاری از قبول مسئولیت می باشد. مشکلات مربوط به کنترل تکانه، به واسطه تحمل پایین نسبت به ناکامی، تکانشگری، مشکلات وابسته به کنترل خشم، آزار رسانی، فقدان خودگردانی، و رفتارهای غیرقابل پیش بینی و انفجاری پدید می آیند".(هوش هیجانی و رهبری سازمانی – مارسیا هاگس و دیگران – علی محمد گودرزی – مرکز آموزش و تحقیقات صنعتی).
در مدیریت نیروی انسانی بهتر است بدانیم که :
اگر کسی قادر نباشد از نوشیدن دست بردارد، نتواند از خوردن غذا پشت سرهم و در حجم زیاد در هر لقمه دست بکشد، یا این که موفق نگردد آزار رساندن به همسر خود را خاتمه دهد، روابط میان فردی و خودگردانی در وی مختل می شود. اگر فردی آشکارا در محل کار عصبانی شود، ممکن است روابط خود را با همکاران و مشتریان، مورد آسیب واقع سازد. تنش و برخورد را در سازمان افزایش دهد و موجبات بی ثباتی، اختلال و درگیری را در سازمان فراهم سازد.
زمانی که فرد این شایستگی را در خود بهبود می دهد؛ استدلال های مؤثری تر فراهم می آورد، بهتر تصمیم می گیرد و از اصرارهای اجبارکننده خودداری می کند. هنگامی که شما یا مراجعین شما این مهارت را افزایش دهند، نتایج بهبود بخش پس از بروز چالش های روزانه، قطعاً پدیدار می شوند.
مدیران سازمان ها و کارشناسان منابع انسانی و کارگزینی باید توجه به میزان شایستگی کنترل تکانه یا تکانش وری در کارکنان را مورد توجه قرار دهند. بویژه با وجود حجم، تنوع و میزان مشکلات، معضلات و آسیب های اجتماعی موجود در جامعه این امر ضرورت بیشتری می یابد. در مشاغلی که حساسیت بالایی دارند و زمان و دقت بالا در آنها اهمیت زیادیمی توانند میزان و درجه شایستگی تکانش وری را با دقت نسبتاً زیادی در افراد اندازه گیری نمایند تا اثربخشی انتخاب و انتصاب آنها تا میزان بالایی افزایش یابد.
تأثیر تکانش وری در مدیریت سازمان
یکی از ویژگی های افراد باهوش هیجانی بالا، کنترل، به تأخیر انداختن یا از بین بردن تکانه ها یا همان فشارهایی است که مانع رسیدن به اهداف می شوند. آنهایی که هوش هیجانی بالا دارند، به ندرت نگرش و اهداف بلند مدت خود را رها می سازند. کنترل حالت روانی برای هر فردی غیر ممکن است؛ اما می تواند زمانی را که فرد در آن وضعیت روانی خوب یا بد قرار دارد، تحت کنترل داشته باشد. تعادل میان این دو حالت روانی، نحوه و سرشت زندگی را پایه گذاری می کند.
افراد با هوش هیجانی بالا قادرند از هر دو حالت روانی خویش (ثبات روانی - تنزل روانی) در شرایط مناسب استفاده کنند. اگر اینگونه افراد در مواجهه با فرد خاصی عصبانی شوند یا بخواهند ابراز انزجار کنند، به راحتی می توانند شرایط را به سمت جنبه مثبت تغییر دهند. این افراد به جای تخلیه خشم، توجه خود را معطوف به خونسردی و حفظ آرامش می کنند و غضب خود را فرو می برند. این نوع توانایی برای کنترل و تغییر شرایط، موجب می شود از آثار زیانبار اضطراب و افسردگی ناشی از آن در امان باشند. 

چگونه می توان هوش هیجانی خود را سنجید؟

با استفاده از آزمون EQ می توانید به راحتی خود را در این زمینه محک بزنید.

شما میتوانید بقیه شاخص ها را از اینجا مطالعه کنید.